Aktualności Satori

Jak wolelibyście badać tajemnice morza? Oglądając ciekawe muzealne obiekty, czy samodzielnie robiąc emocjonujące doświadczenia? Na szczęście nie trzeba wybierać – w Morskim Centrum Nauki w Szczecinie będą się przeplatać oba te sposoby poznawania świata.

Muzeum to cisza, zabytki, dystans i skupienie na jednym temacie. Centrum nauki to ruch, eksperymenty i poznawanie różnych dziedzin wiedzy. Prawda? Nie do końca. Nowoczesne muzea i kolejna generacja centrów nauki odbiegają od swoich prekursorów. Powstające w Szczecinie Morskie Centrum Nauki jest tego znakomitym przykładem.

Muzea coraz częściej łamią dotyczące ich stereotypy (kurz, kapcie, tabliczki „nie dotykać eksponatów!”). Zapraszają gości na warsztaty, pokazują magazyny, pozwalają nawet wcielać się w rolę kuratorów wystaw. Pierwsze centra nauki powstały trochę w odpowiedzi na statyczność i powagę (a czasem nudę) dawnych muzeów nauki i techniki. A także jako dopełnienie szkół zamęczających teorią i uczeniem się na pamięć. Centra nauki proponują interaktywne urządzenia, przy których można kręcić, naciskać, mierzyć, podnosić – słowem: poznawać świat samodzielnie, przez eksperymenty. Czterdzieści-pięćdziesiąt lat temu pierwsze centra nauki koncentrowały się na fizyce, jednak z czasem zaczęły też prezentować inne dziedziny. Pierwsze centra nauki powstające w Polsce w latach dwutysięcznych – np. Experyment w Gdyni, czy Kopernik w Warszawie – nie miały zdefiniowanego tematu. Przy pomocy wielotematycznych wystaw, pokazów i warsztatów pokazywały po prostu, jak fascynująca jest nauka i czym zajmują się uczeni. Odniosły ogromny sukces, przyciągając co roku setki tysięcy zwiedzających. A jaki jest przepis na pasjonujące centrum nauki w drugiej dekadzie XXI wieku?

Eksperymentalnie, ale na temat

Jedną z dróg jest skupienie się na eksperymentach w wybranej dziedzinie. Taki model wybrało np. centrum nauki Giganty Mocy w Bełchatowie, które mając po sąsiedzku kopalnię i elektrownię przygotowało ekspozycję mówiącą o energii. Nowe centra nauki powstające właśnie w Krakowie, Rzeszowie, Urwitałcie czy Szczytnie również mają swoje tematy przewodnie, wynikające ze specyfiki lub potrzeb regionu.

Podobne rozwiązanie zastosowaliśmy w Szczecinie. Pokazywanie nauki ukrytej w falowaniu wody, w stoczni, porcie, pracy rybaków czy zachowaniu jachtów było dość naturalnym wyborem dla centrum nauki w Zachodniopomorskiem. Ale to niejedyny wyróżnik Morskiego Centrum Nauki. Będziemy w nim łączyć typowe dla centrów nauki samoobsługowe stanowiska z autentycznymi obiektami – eksponatami, które zwykle można spotkać w muzeach morskich. Na wystawie pojawią się autentyczne fragmenty wyposażenia jednostek pływających i ich modele. Narzędzia i stroje ludzi morza oraz sprzęt naukowców badających oceany i klimat. Takiego interaktywnego centrum nauki, w całości poświęconego morzu, do tej pory nie ma ani w Polsce, ani w Europie. To zupełnie nowy rodzaj edukacyjnej atrakcji.

Bez udawania

W czasach, gdy rzeczywistość staje się coraz bardziej wirtualna i gdy coraz więcej doświadczeń zdobywamy przez internet, Morskie Centrum Nauki ma być maksymalnie autentyczne. I pozwalać na odkrywanie świata wszystkimi zmysłami. Kręcąc oryginalnym kołem sterowym poruszymy prawdziwą płetwą sterową. Ciężko? Wcale nie – dzięki widocznym przekładniom. O różnicach w zasoleniu mórz i oceanów poinformują nas nie liczby, ale… smak wody o różnej słoności. Fale obejrzymy nie na filmie, lecz chlapiąc się w zbiorniku z wodą, a o możliwości pływania pod wiatr przekonamy się ustawiając prawdziwy żagiel.

Oczywiście, pewnych zjawisk i obiektów nie można pokazać bez symulacji i modeli. Nie zmieścimy w budynku rzeczywistych rozmiarów kontenerowca, a na przeżycie prawdziwego sztormu na tratwie ratunkowej nie znaleźlibyśmy pewnie wielu chętnych. W takich sytuacjach posłużymy się talentem modelarzy i doświadczeniem producentów urządzeń, którzy wiedzą, jak realistycznie odtworzyć zjawiska związane z morzem.

Autentyczne zdarzenia, prawdziwi ludzie

Aby doświadczenia i obiekty Morskiego Centrum Nauki opowiadały prawdziwą historię, potrzebna jest wiedza z pierwszej ręki. Dlatego w lutym centrum przeprowadziło cykl konsultacji z przedstawicielami różnych środowisk zawodowych z zachodniopomorskiego. Spotykaliśmy się m.in. z naukowcami, żeglarzami, marynarzami, stoczniowcami, nauczycielami oraz przedstawicielami świata kultury. Wszystko po to, żeby ustalić, jakie zagadnienia, doświadczenia i postaci powinny się znaleźć na wystawie Morskiego Centrum Nauki. W rezultacie tych konsultacji wiemy np., że zwiedzający będą mogli nauczyć się prawidłowo rozkładać na statku ładunek, przy okazji poznając takie terminy jak środek ciężkości, stateczność czy wyporność. A bloki na żurawikach i masztach pomogą podnieść znaczne ciężary i postawić żagle, przez co dla wszystkich pracujących przy linach stanie się jasne, jak działają te maszyny proste.

Pokażemy, na czym polega praca stoczniowców: prezentując zadania projektantów statków wyjaśnimy kilka zagadnień z geometrii, zaś wcielając się w rolę spawacza dowiemy się przy okazji, czym są ultradźwięki i promienie Rentgena i jak bada się nimi jakość spawu. Przy pomocy makiet i multimediów przypomnimy też dzieje szczecińskich stoczni: od niemieckiego Vulcana, po stocznię remontową Gryfia i Stocznię Szczecińską, która właśnie wróciła do swojej historycznej nazwy.

Na wystawie nie zabraknie historii słynnych szczecińskich jednostek – takich, jak „Maria”, „Ostry”, czy zbudowany w Morskiej Stoczni Jachtowej „Polonez”, którym Krzysztof Baranowski samotnie opłynął świat. Gdy wracał, na Wałach Chrobrego witało go ponad 100 tys. osób. A to tylko kilka przykładów tego, co znajdzie się na trzech piętrach ekspozycji Morskiego Centrum Nauki. Ile naukowych zjawisk kryje się w nurkowaniu, sztormie, marynarskich przesądach, silnikach i w okrętowym kambuzie!

Eksponat twoich marzeń?

Patronem Morskiego Centrum Nauki jest prof. Jerzy Stelmach, nieżyjący już fizyk i popularyzator nauki z Uniwersytetu Szczecińskiego.

Ten uczony pojawi się nie tylko w nazwie instytucji. Na wystawie dowiemy się o działaniu systemu GPS, którego teoretyczne podstawy badał prof. Stelmach. Będziemy mogli także przeprowadzić doświadczenia, które fizyk planował do wymarzonego przez siebie centrum nauki w Szczecinie. Wśród eksponatów zbadamy np. właściwości i zachowanie fal morskich i eksperymentalnie stwierdzimy, co grozi batyskafom schodzącym na dno oceanu.

Zależy nam, by centrum nauki powstające na Łasztowni mówiło o tematach ważnych i intrygujących dla mieszkańców województwa. Dlatego inspiracją jest dla nas prof. Stelmach i dlatego spotykaliśmy się z ekspertami z regionu. Z tego samego powodu uruchomiliśmy konsultacje dla wszystkich, którzy chcą podpowiedzieć, jakie zagadnienia, obiekty lub osoby powinny zostać zaprezentowane na wystawie Morskiego Centrum Nauki. Na stronie centrumnauki.eu w zakładce „konsultacje społeczne” znajduje się formularz, przez który każdy może przekazać swoje propozycje. Cała naprzód! Czekamy na wasze pomysły.

Piotr Kossobudzki 

popularyzator nauki, współautor koncepcji m.in. centrów nauki w Warszawie, Krakowie i Stargardzie. 

Obecnie współpracuje z Morskim Centrum Nauki w Szczecinie.