Blog

Jeszcze nigdy nie oglądaliśmy Słońca z tak bliskiej odległości. W połowie lipca br. Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) zaprezentowała pierwsze zdjęcia gwiazdy, wykonane przez sondę kosmiczną Solar Orbiter. To najbliższe zdjęcia Słońca, jakie kiedykolwiek wykonano.

Solar Orbiter to projekt realizowany przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) we współpracy z NASA. Dzięki obserwacjom z sondy naukowcy chcą się dowiedzieć, jak Słońce tworzy i „kontroluje” heliosferę – swoje najbliższe międzygwiazdowe otoczenie, zdominowane przez wiatr słoneczny. Zrozumienie mechanizmów fizycznych kontrolujących heliosferę jest istotne, gdyż Ziemia jest w niej permanentnie zanurzona i uzależniona od jej stanu. Niektóre zmiany w heliosferze mogą zachodzić gwałtownie, w ciągu kilku godzin. Ma to miejsce w sytuacji, gdy ze Słońca wrzucane są w przestrzeń międzyplanetarną chmury plazmy i pola magnetycznego. Gdy docierają do Ziemi, wywołują burze geomagnetyczne stanowiące zagrożenie dla infrastruktury naziemnej i kosmicznej. Powolne zmiany heliosfery zachodzą w skali lat i  mogą mieć istotny wpływ na ziemski klimat.

Badania realizuje dziesięć instrumentów badawczych Solar Orbiter, w tym sześć teleskopów czułych na różne zakresy promieniowania elektromagnetycznego – od widzialnego po rentgenowskie. Jak podaje Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk obserwacje rentgenowskie w ramach misji Solar Orbiter będą realizowane dzięki teleskopowi STIX (Spectrometer/ Telescope for Imaging X-rays), opracowanemu z udziałem naukowców i inżynierów CBK PAN. Urządzenie dostarczy do dziesięciu wysokorozdzielczych zdjęć Słońca na sekundę, co umożliwi precyzyjnie wskazanie kiedy i z jakiego regionu na naszej gwieździe nastąpiła emisja elektronów w przestrzeń międzyplanetarną. Prace konstrukcyjne nad instrumentem zrealizował międzynarodowy zespół, w skład którego wchodzili Szwajcarzy (kierujący pracami), Polacy (CBK PAN), Czesi, Niemcy i Francuzi. Zadaniem polskich inżynierów było zaprojektowanie i wykonanie komputera pokładowego wraz z obudową mechaniczną, systemu do precyzyjnego określenia położenia Słońca, a także układów do wspomagania testów elektroniki. Polacy odpowiadali ponadto za modelowanie termiczne instrumentu oraz pomoc w integracji elektronicznej i testach całego przyrządu.

Budowa sondy trwała około 10 lat. Wystrzelona 10 lutego 2020 roku, wykonała swoje pierwsze zbliżenie do Słońca w połowie czerwca, rejestrując wyjątkowe widoki naszej najbliższej gwiazdy. Żadne inne zdjęcia Słońca nie zostały zrobione z tak bliskiej odległości – bliskiej, bo Solar Orbiter przeleciał obok Słońca w odległości 48 milionów mil od Słońca.  Wszystkie 10 instrumentów włączyło się, a Solar Orbiter wykonał zdjęcia, dzięki którym naukowcy mogliby rzucić okiem na nowe, interesujące zjawiska.

„Nie spodziewaliśmy się tak wspaniałych wyników tak wcześnie” – powiedział Daniel Müller, naukowiec z ESA zajmujący się projektem Solar Orbiter. „Te zdjęcia pokazują, że Solar Orbiter ma doskonały początek”.

Solar Orbiter obsługiwany jest przez Europejskie Centrum Operacji Kosmicznych (ESOC) w Niemczech. Zbudowany został przez Airbus Defence and Space i zawiera 10 instrumentów: dziewięć dostarczonych przez państwa członkowskie ESA i ESA. NASA dostarczyła jeden instrument, SoloHI, sprzęt i czujniki do trzech innych instrumentów oraz pojazd startowy Atlas V 411. Działania naukowe prowadzi Europejskie Centrum Astronomii Kosmicznej (ESAC) w Hiszpanii.

Budowa Solar Orbiter trwała 10 lat i kosztowała Europejską Agencję Kosmiczną pół miliarda EUR.

Galeria zdjęć Solar Orbiter First Images jest dostępna na stronie: tutaj

(raj)

Żródła: European Space Agency (ESA), NASA, Centrum Badań Kosmicznych PAN, naukawpolsce.pl

Urządzenie

Trajektorie orbitera

Słońce. Animacja ESA