Blog

Pod koniec czerwca Zarząd Województwa podjął decyzję o skierowaniu pod obrady zachodniopomorskiego sejmiku uchwały powołującej nową instytucję kultury w Szczecinie. W statucie nowego podmiotu określono, że celem działalności Morskiego Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha jest „prowadzenie działalności kulturalnej oraz popularyzacja nauki, poprzez rozbudzanie u zwiedzających ciekawości oraz inspirowanie do aktywnego poszukiwania i odkrywania odpowiedzi na otaczające nas zjawiska”. Dodatkowo Centrum ma „pobudzać w mieszkańcach Pomorza Zachodniego naturalną ciekawość, kreatywność oraz zainteresowanie różnymi aspektami nauk humanistycznych, przyrodniczych, technicznych i formalnych”.

Radni wojewódzcy będą debatować nad powołaniem instytucji podczas wrześniowej sesji Sejmiku.

Założenia programowe Morskiego Centrum Nauki

Dokument o takiej nazwie został opracowany przez Piotra Kossobudzkiego i Karolinę Perrin po wielu konsultacjach i zajęciach warsztatowych w Szczecinie. To jest nasza konstytucja. Według przyjętego dokumentu przesłankami do utworzenia Centrum Nauki w Szczecinie były: wyraźna potrzeba innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie edukacji, działalność profesora Jerzego Stelmacha i stworzona przez niego interaktywna wystawa „Eureka” [fizyk i kosmolog, profesor dr hab. Uniwersytetu Szczecińskiego zmarł w 2012 r., miał 58 lat; był zaangażowany w projekt powstania nowoczesnego Centrum Nauki w Szczecinie – red.], historyczny związek regionu z morzem, niewykorzystany w pełni potencjał turystyczny, poszukiwanie przez mieszkańców swojej tożsamości oraz konkretna odpowiedź na istniejące wykluczenia społeczne.

Wiele centrów nauki działających w Polsce czy Europie korzysta z podobnych rozwiązań oraz takich samych eksponatów. Realizacja opracowanych założeń spowoduje, że Morskie Centrum Nauki w Szczecinie będzie wyjątkowe i unikatowe w skali świata. Będzie jednym z nielicznych w Europie interaktywnych centrów nauki związanych z morzem i mówiących o morzu.

Będzie to miejsce spotkań i dialogu, w którym nawiązuje się kontakty i buduje więzi między ludźmi, środowiskami i instytucjami regionu. Centrum będzie pokazywać, że nauka i sztuka współtworzą kulturę i cywilizację. Będzie oferować możliwość wartościowego spędzenia czasu i mądrą, pasjonującą rozrywkę dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Będzie wspierać edukację szkolną, ale także rozwój osobisty, realizując ideę kształcenia przez całe życie. Autorzy dokumentu programowego określili także cele merytoryczne stawiane przed Centrum w rożnych obszarach. Przede wszystkim: rozwój kompetencji osobistych (w szczególności dzieci i młodzieży), poprawa jakości edukacji – zaciekawienie nauką, wyrównywanie szans w regionie i zapobieganie wykluczeniu, zwiększanie atrakcyjności kulturalnej i turystycznej regionu oraz budowanie tożsamości regionalnej i relacji między ludźmi i środowiskami. Bardzo ważnym aspektem w przygotowaniu dokumentu programowego było precyzyjne zdefiniowanie grupy docelowej. W oparciu o wnioski wielu dokumentów strategicznych (m.in. RPO 2014-2020, Strategia Rozwoju Szczecina 2050, Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego czy Audyt turystyczny województwa) zaproponowano trzy priorytety grup docelowych. Pierwszy i najważniejszy priorytet to: dzieci i młodzież w wieku 3-17 lat. Drugi priorytet to: rodziny z dziećmi oraz nauczyciele. Trzeci priorytet to: dorośli i turyści. Określenie i wybór grupy docelowej determinuje działalność programową Centrum i jego cele krótko i długo okresowe.

O czym opowie to muzeum?

Morskie Centrum Nauki będzie mocno osadzone w realiach regionu. Tematy związane z morzem, żeglugą, rybołówstwem, przemysłem stoczniowym są naszym naturalnym wyborem. Wynikają z historii i priorytetów regionu oraz odgrywają ważną rolę w kształtowaniu naszej tożsamości. Takie odniesienie określa kluczowe kategorie działań programowych. Będą to wystawy stałe, czasowe i mobilne. Zajęcia warsztatowe, zajęcia laboratoryjne z biologii, chemii i fizyki, zajęcia konstrukcyjne i modelarskie. Będą pokazy, wykłady i dyskusje; targi, eventy i konferencje; pikniki i festyny; amatorskie badania naukowe; projekty społeczne i konkursy.

Istotnym punktem opracowania założeń programowych Morskiego Centrum Nauki jest zdefiniowanie działań w okresie przed formalnym, oficjalnym otwarciem centrum. Ten etap służył będzie zapoznawaniu przyszłych zwiedzających z charakterem centrum. Będzie to również okazja zaprezentowania nowej instytucji potencjalnym partnerom i sponsorom. Wczesne rozpoczęcie działalności to także budowanie, szkolenie i testowanie zespołu animatorów, którzy poprzez działania programowe i organizacyjne przygotują się na formalne otwarcie. Wśród tych działań będą m.in. pokazy naukowe, warsztaty laboratoryjne i rzemieślnicze, festyny, pikniki naukowe, wystawa objazdowa, która będzie obecna w każdym powiecie województwa, konkursy realizowane we współpracy z Akademią Sztuki, działania w przestrzeni miejskiej realizowane we współpracy z Henrykiem Sawką (gry miejskie, pokazy, instalacje) oraz warsztaty i szkolenia dla nauczycieli.

Długa lista partnerów

Bardzo ważne jest również określenie w omawianych założeniach programowych potencjalnych partnerów Morskiego Centrum Nauki. Integracja środowisk edukacji, turystyki, biznesu, kultury i środowiska morskiego ma bardzo duże znaczenie. Naturalnym partnerem do współpracy są zachodniopomorskie uczelnie, które podpisały deklaracje współpracy z Centrum Nauki. W zakresie edukacji szkolnej i nieformalnej partnerami będą m.in. Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie i Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie oraz dziecięce uniwersytety szczecińskich uczelni. W zakresie nauki i naukowców – uczelnie wyższe, Uniwersytet III Wieku oraz Książnica Pomorska.

Wśród instytucji i działaczy kultury będą to zachodniopomorskie muzea i domy kultury. Ważnym segmentem we współpracy będzie biznes, od stowarzyszeń gospodarczych – Północna Izba Gospodarcza, Biznes Klub Szczecin, izby rzemieślnicze, ale także strefy ekonomiczne i wiodące firmy. Ze względu na charakter centrum szczególnym partnerem będą organizacje o charakterze żeglarskim i morskim, w tym firmy, urzędy i stowarzyszenia. Naturalnym partnerem we współpracy jest również Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna i cała branża turystyczna. Niezbędnym elementem współpracy jest także nawiązanie kontaktów z istniejącymi już centrami nauki w Polsce (Centrum Nauki Experyment w Gdyni, Młyn Wiedzy w Toruniu i warszawskie Centrum Nauki Kopernik) oraz centrami w Europie (Marine Science Center w Rostoku, Citta della Scienza w Neapolu i NEMO w Amsterdamie) i w świecie (Marine Science Center na Florydzie).

Ilu będzie zwiedzających?

W założeniach programowych nowego Morskiego Centrum Nauki określona została również przyszła frekwencja. W oparciu o potencjał demograficzny województwa, ruch turystyczny i precyzyjne dane z istniejących w Polsce centrów nauki przyjmujemy, że Morskie Centrum Nauki w ciągu roku odwiedzi 110 tysięcy uczniów, 81 tysięcy osób w grupach rodzinnych i prawie 6 tysięcy nauczycieli.

Jaka będzie wystawa stała?

Wystawa stała musi oddziaływać na emocje i opowiadać przy pomocy ekspozycji ciekawą historię. Koncepcja stworzona przez prof. Jerzego Stelmacha, dr. Tomasza Budzana i Lecha Karwowskiego wzbogacona została o warstwę fabularną. Jej ostateczny kształt, precyzyjne rozmieszczenie eksponatów, elementów interaktywnych i symulatorów oraz opracowane ścieżki edukacyjne poznamy w połowie przyszłego roku. Natomiast teraz możemy o kilku szczegółach opowiedzieć. Wystawa stała Morskiego Centrum Nauki będzie opowiadać o przygodzie morskiej i o morzu. Stała ekspozycja podzielona została na 5 stref tematycznych.

1. Cała naprzód! (budowa i ruch statków). Dział poświęcony statkom, łodziom, okrętom i jachtom. Ich konstrukcji i procesowi budowania, rodzajom napędów, metodom sterowania, ale także zjawiskom fizycznym, które wpływają na poruszanie się jednostek pływających. Przykładowe instalacje, stanowiska czy eksponaty to: śruba i ster – duża instalacja prezentująca część nawodną i podwodną statku z autentyczną, poruszającą się śrubą napędową, interaktywne stanowisko – kadłub statku, gdzie zwiedzający będzie mógł kierować statkiem przy różnych napędach. W tej części zobaczymy także modele statków znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie. Ponadto będą też stanowiska pokazujące różne metody sterowania oraz „Archimedes w łodzi podwodnej”, czyli stanowisko demonstrujące działanie siły wyporu i jego praktyczne zastosowanie do regulacji zanurzenia łodzi podwodnej.
2. Mayday, Ratunku, S.O.S. (życie rozbitka). Dział, w którym zwiedzający, ratując się z tonącego statku, przeżyje emocjonującą i pełną niebezpieczeństw przygodę na morzu. Pozna morze jako żywioł – fale na wodzie, wiry, energię fal, zachowanie fal. Pozna przyczyny wypadków morskich, elementy ratownictwa morskiego, sygnały świetlne, radiowe, dźwiękowe, dymne, flagi i kody oraz alfabet Morse’a.
3. Którędy do Indii? (nawigacja, zjawiska globalne). Dział poświęcony nawigacji, mapom i planowi podroży. W tej strefie będzie można poznać metody i narzędzia służące do określania pozycji na morzu, wyznaczania kursu i analizowania otoczenia statku oraz odwiedzić legendarne regiony – Trójkąt Bermudzki, Morze Sargassowe, przylądek Horn, zgłębić szczegóły wielkich wypraw morskich Magellana, Kolumba, a także Krzysztofa Baranowskiego, Ludomira Mączki oraz Aleksandra Doby. Wśród dostępnych w tym dziale eksponatów będą m.in. stanowisko łączące rzeczywiste obiekty z prezentacją multimedialną, które pozwoli na próbę nocnej nawigacji; stanowisko w formie dużego ekranu w kształcie kuli, na której wyświetlane będą interaktywne projekcje dotyczące zjawisk pogodowych, klimatu, geologii i obiegu wody w przyrodzie; „żyjąca mapa” oraz dystrybutor wody, gdzie zwiedzający będzie mógł spróbować wody o różnym poziomie zasolenia.
4. Marynarze i szczury lądowe (życie i praca na morzu). Dział poświęcony życiu ludzi na morzu, który pokaże pasję „wilków morskich”. Będą wierzenia i legendy, slang żeglarski i marynarski, praktyczne narzędzia rybaków, węzły marynarskie a także elementy sztuki – obrazy, rzeźby, literatura i muzyka. Wśród eksponatów i instalacji znajdą się m.in. stanowisko do szorowania pokładu morskiego, stanowisko do praktycznej zabawy w wiązanie różnych węzłów, typowe stroje ludzi morza (rybak, kapitan, nurek, stoczniowiec) z możliwością robienia selfie oraz praktyczny trenażer wioślarski wyposażony w duży monitor i przystosowany do różnych warunków na morzu – prąd morski, przeciwny wiatr i różny poziom fal.
5. Chlap! (wodny plac zabaw dla dzieci). Szczególny wodny plac zabaw dla najmłodszych zrealizowany według precyzyjnego planu prof. Stelmacha. Wykorzystujący właściwości wody i jednostek pływających. Najmłodsi będą mogli bawić się w spiętrzanie wody, tworzyć fale i wiry, kierować modelami statków i poznawać podstawowe zasady fizyki. Będzie to miejsce wyposażone w stoliki i krzesła zachęcające do dłuższego spędzenia czasu przez całe rodziny.

To będzie samodzielny podmiot

Efektywna realizacja powyższego programu wynikającego z założeń programowych jest związana między innymi z formą organizacyjną przyszłego centrum nauki. Wiele polskich centrów nauki za optymalną uznaje formę instytucji kultury (samodzielnego podmiotu prawnego i organizacyjnego). Zaletami takiego rozwiązania w przypadku Morskiego Centrum Nauki w Szczecinie są:

• możliwość stosowania innych rozwiązań programowych i wystawienniczych niż np. muzea (w tym Muzeum Narodowe, które przez szereg lat koordynowało prace przygotowawcze prowadzące do utworzenia muzeum morskiego, a później centrum nauki);
• możliwość funkcjonowania jako łącznik spajający środowisko naukowe, edukacyjne oraz instytucję kultury, inicjator interdyscyplinarnych projektów, współpracy i wymiany idei między tymi środowiskami;
• możliwość „nowego otwarcia” w relacjach między instytucjami w regionie w związku z pojawieniem się nowego podmiotu;
• większa łatwość w nawiązywaniu współpracy z partnerami i sponsorami dzięki pozytywnym skojarzeniom dotyczącym centrów nauki jako nowoczesnych placówek kulturalnych i edukacyjnych.

Gdzie to będzie i co to będzie

Centrum Nauki ma powstać na Łasztowni, tuż przy „dźwigozaurach” – charakterystycznych nieużywanych dźwigach portowych na nabrzeżu Starówka.

Budynek ma mieć wewnątrz 7 tys. m kw. powierzchni. Koszt to co najmniej 86 mln zł.

Budynek Centrum Nauki przypominać będzie kadłub statku w kolorach rdzawobrązowych.

Planowane są trzy poziomy przeznaczone na ekspozycje i ścieżki edukacyjne. Na ostatniej kondygnacji przewidziano ogólnodostępny taras z widokiem na Wały Chrobrego. W holu wejściowym przewidziano planetarium 4D o powierzchni ponad 100 m kw. i średnicy 9 m na 60 miejsc.

Obecnie architekci, zgodnie z harmonogramem i umową, pracują nad projektem budowlanym i szczegółowymi rozwiązaniami branżowymi. Inwestycja ma zostać zrealizowana do 2021 r.

Witold Jabłoński
28 lipca 2017