Blog

Łazik
marsjański, wycieraczki samochodowe czy technologia produkcji grafenu są  najbardziej znanymi w naszym kraju wynalazkami
polskich naukowców. Z Polską kojarzymy również lampę naftową, sztuczne serce,
spinacz biurowy, komputer czy kamizelkę kuloodporną. W USA i UE,  poza odkryciami  Skłodowskiej-Curie,  najczęściej wymienianymi wynalazkami polskich
naukowców są m.in. spinacz biurowy, lampa naftowa, pasta do zębów, kamizelka
kuloodporna, walkie-talkie i wynalazki… Nikoli Tesli. Pewien kłopot polega na
tym, że Tesla, autor blisko 300 patentów, twórca pierwszych robotów, odkrywca
radia, baterii słonecznej, dynama rowerowego czy silnika elektrycznego, nie był
Polakiem – pochodził z Serbii a od 1884 r. mieszkał w USA. Z Polską łączy go jedynie pochodzenie
z rejonu Europy Środkowej. Zaskakuje częste przypisywanie długopisu polskiemu wynalazcy,
mimo że długopis stworzył Węgier (László Bíró).

Z przeprowadzonych w sierpniu br. badań Fundacji Instytutu Badań
Rynkowych i Społecznych, dotyczących odbioru polskiej nauki – jej przedstawicieli
i osiągnięć – w Polce, Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych – wynika jednak,
że aż 46 proc. Polaków że nie potrafi wskazać wynalazków polskich naukowców. Poza
granicami naszego kraju jest jeszcze gorzej – znajomość polskich odkryć deklaruje
zaledwie 22% mieszkańców krajów Unii Europejskiej oraz 20% mieszkańców USA.

Najbardziej
rozpoznawalne polskie osiągnięcia naukowe to dla mieszkańców UE i USA odkrycia
Marie Skłodowskiej-Curie. „Międzynarodowa sława tej postaci związana jest
zarówno z wagą jej odkryć, jak i Nagrodą Nobla, która jest wyrazem najwyższego
prestiżu na arenie międzynarodowej” – komentuje IBRiS w swoim raporcie. Znajomość
innych polskich odkryć jest już znacznie mniejsza. Dodatkowo skomplikowana jest
przez fakt, że w przypadku niektórych wynalazków można wskazać więcej niż
jednego autora, gdyż proces dochodzenia do ostatecznej technologii przebiegał
etapami: pionierami urządzeń takich jak kinematograf czy hologram byli Polacy,
jednak później były one rozwijane i udoskonalane przez zespoły z innych krajów.
Skomplikowane są również życiorysy wielu naukowców polskiego pochodzenia,
którzy rozwijali kariery w Europie Zachodniej lub w Stanach Zjednoczonych. IBRiS
przywołuje przykłady Józefa Hofmann (wynalazca wycieraczek samochodowych i
spinacza biurowego, który mieszkał w USA), Mieczysława Bekkera (skonstruował w
USA elementy łazika marsjańskiego), Hilarego Koprowskiego (w USA stworzył
szczepionkę na polio) czy Henryka Magnuskiego (w USA wymyślił i zbudował
pierwszy model walkie-talkie). Jednym z twórców pierwszych past do zębów był
pochodzący z Gliwic Oscar Troplowitz, który karierę rozwijał w Niemczech. „To
powód, dla którego niektóre wynalazki Polaków, którzy wyemigrowali, są lepiej
znane za granicą niż nad Wisłą” – czytamy w „Białej księdze…”

Jak pokazują
wyniki badań, dwie najbardziej znane osobistości polskiej nauki to Maria
Skłodowska-Curie oraz Mikołaj Kopernik – ich znajomość deklaruje niemal 100%
społeczeństwa polskiego oraz znaczący odsetek mieszkańców UE i USA. W przypadku
Marii Skłodowskiej odnotowano rozpoznawalność poza granicami Polski na poziomie
56–61%, natomiast w odniesieniu do Mikołaja Kopernika 43–50%. Pozostałe
nazwiska polskich badaczy są kojarzone przez jedynie 5–13% społeczeństw UE i
USA. Nazwisko Łukasiewicza jest rozpoznawane znacząco częściej na terenie
Polski. Zarówno w kraju, jak i za granicą kojarzone są postacie takie jak
Stanisław Banach, Karol Olszewski i Ludwik Hirszfeld – jednak za granicą
odnotowano znacznie niższe odsetki wskazań. Dość niski odsetek rozpoznawalności
zarówno w kraju, jak i za granicą odnotowano np. dla Mariana Rejewskiego, który
wraz ze współpracownikami (Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim) złamał szyfr
niemieckiej enigmy podczas II wojny światowej.

Badania, których wyniki zaprezentowano w „Białej księdze..” , przeprowadzono
w Polsce, UE i USA pomiędzy październikiem 2019 a lutym 2020 roku.

IBRiS – Fundacja Instytut Badań
Rynkowych i Społecznych  –organizacja pozarządowa, zajmująca się badaniem rynku i opinii publicznej. Działa na
rzecz podnoszenia jakości badań, popularyzacji zawodu badacza oraz upowszechniania
w społeczeństwie wiedzy o stanie i tendencjach zmian opinii publicznej.
Prowadzi projekty badawcze o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim i
europejskim. Powstała w 2015 roku. Fundatorem i prezesem zarządu fundacji jest
Marcin Duma.
Od lutego 2019 r. Fundacja IBRiS jest częścią Europejskiego Projektu
Badawczego, powołanego i prowadzonego przez instytuty badawcze pochodzące z 5.
krajów o największej reprezentacji w Parlamencie Europejskim – Niemcy, Francję, Włochy, Hiszpanię i Polskę. Przedmiotem projektu,
oprócz preferencji politycznych obywateli krajów biorących w nim udział, jest
diagnoza głównych problemów występujących w Unii Europejskiej, takich jak
kierunek jej rozwoju, problem migracji czy przyszłość strefy euro.
https://ibris.pl/

„Biała księga wizerunku polskiej nauki. Diagnoza wizerunku polskiej
nauki i jej osiągnięć w kraju i za granicą”
Fundacja Instytut Badań Rynkowych i Społecznych, Warszawa 2020  
Dostęp do publikacji jest bezpłatny:
https://ibris.pl/wp-content/uploads/2020/08/Bia%C5%82a-ksi%C4%99ga-wizerunku-polskiej-nauki.pdf  

(raj)