Blog

„Pomyślałem i nadal myślę, że był to wysiłek geniuszu” – napisał w 1785 roku George Washington do Thomasa Jeffersona, oceniając TURTLE, pierwszą w historii łódź, napędzaną siłą mięśni swojego konstruktora, zaprojektowaną i wybudowaną dla prowadzenia działań wojennych pod powierzchnią wody.

David Bushnell, wynalazca pierwszego w dziejach bojowego okrętu podwodnego, nadał mu nazwę TURTLE gdyż uważał, ze przypomina on połączone ze sobą dwie górne skorupy żółwia. Zaprojektowany w latach 1771-1775, kiedy Bushnell był studentem Yale College, spełniał cztery podstawowe wymagania stawiane wojskowym okrętom podwodnym: zdolność do zanurzenia się, umiejętność manewrowania pod wodą, zdolność do zapewnienia odpowiedniego dopływu powietrza do wsparcia operatora jednostki pływającej oraz zdolność do prowadzenia skutecznych operacji ofensywnych przeciwko wrogiemu okrętowi nawodnemu.

Okręt miał 2,3 m długości, niecały metr szerokości i 1,8 m wysokości. Kadłub jednostki wykonano z dwóch drewnianych, połączonych i uszczelnionych smołą skorup. Aby wzmocnić całą konstrukcję miejsce ich połączenia wzmocniono metalową obręczą. Aby utrzymać jednostkę pod wodą, wyposażono ją w ważący 502 kg balast z ołowiu. Turtle został wyposażony w dwie obracane ręcznie śruby (pionowa służyła do zmiany zanurzenia okrętu i napędzana była ręcznie, pozioma napędzana była pedałami), pompy do wypompowywania wody (którą gromadzono na dnie, w celu zwiększenia zanurzenia) oraz przymocowaną do kadłuba minę, którą należało przymocować do kadłuba wrogiego okrętu. Do wnętrza wchodziło się przez mosiężny właz w górnej części jednostki, umieszczony w kopułce wyposażonej w osiem bulajów, przez które można było obserwować okolicę. Obok kopułki umieszczono również dodatkowe rurki do pobierania powietrza.

Bushnell opracował szereg przełomowych dla techniki morskiej innowacji. TURTLE był pierwszym okrętem podwodnym, który wykorzystywał wodę jako balast do zanurzania i podnoszenia łodzi. Jako pierwszy używał śruby napędowej, umożliwiającej manewrowanie statkiem. Bushnell był również pierwszym, który wyposażył łódź podwodną w urządzenie umożliwiające oddychanie pod wodą. Innowacyjne było również uzbrojenie „Żółwia”, które składało się z „torpedy”, czyli miny, którą można było przymocować do kadłuba atakowanego okrętu. Bushnell jako pierwszy zademonstrował możliwość wykorzystania prochu strzelniczego pod wodą, a jego mina była pierwszą „bombą zegarową”, pozwalającą operatorowi „Żółwia” zamocować minę, a następnie wycofać się na bezpieczną odległość, zanim wybuchnie.

Pierwszy atak na statek wroga TURTLE miał miejsce we wrześniu 1776 roku w porcie w Nowym Jorku, na rzece Hudson, niedaleko Manhattanu, w trakcie amerykańskiej wojny o niepodległość. Zadaniem okrętu Bushnella było przełamanie brytyjskiej blokady portu w Bostonie, Jednostka zadziałała zgodnie z oczekiwaniami, ale atak nie powiódł się. Tak opisuje tę próbę Michał Banach, twórca i autor Smartage – „portalu ludzi ciekawych świata”:
„Latem 1776 roku Bushnell dał radę przygotować swój okręt do działania oraz co istotne, znalazł ochotnika, który był gotowy poprowadzić jednostkę do ataku. Ochotnikiem był sierżant armii kontynentalnej, Ezra Lee.
6 września 1776 roku Turtle został przygotowany do przeprowadzenia swojej pierwszej misji. W nocy, Lee wyruszył w trwający dwie godziny rejs (poruszane ręcznie śruby zapewniały prędkość około 3 węzłów) w kierunku brytyjskich okrętów stacjonujących na rzece Hudson. Jako cel wybrano brytyjski 64-działowy okręt liniowy HMS Eagle. Lee podpłynął do niego i rozpoczął operację przymocowania ładunku.
Niestety ręczne wiertło złamało się, prawdopodobnie po natrafieniu na żelazne wzmocnienie kadłuba (inna wersja mówi, że Eagle miał miedziane poszycie kadłuba). Po utracie wiertła, Turtle musiał wrócić, jednak w trakcie rejsu został zauważony przez Brytyjczyków, którzy rozpoczęli za nim pościg. Lee odczepił więc minę, która eksplodowała na morzu i wystraszyła ścigającego go jednostki”.
Dwie kolejne próby ataku na brytyjskie okręty zostały udaremnione przez problemy nawigacyjne i pływy. TURTLE zatopiony przez ogień wroga 9 października 1776 roku.

Niepowodzenie pierwszej podwodnej jednostki bojowej tak tłumaczył po latach były szef Centrum Historycznego Marynarki, admirał Ernest M. Eller: „problem polegało na oczekiwaniu Bushnella, że jeden człowiek może jednocześnie wykonywać obowiązki oficera nurkującego, nawigatora, torpedy i inżyniera, walcząc jednocześnie z pływami i prądami oraz napędzając łódź własnymi mięśniami”.
Siła złego na jednego, trzeba przyznać.
(raj)
Źródło: The Naval History and Heritage Command (NHHC), Smartage (Portal ludzi ciekawych świata)
Autorem obrazu przedstawiającego atak TURTLE na HMS „Eagle” jest Frank Tinsley.